Δείτε το άρθρο στην ιστοσελίδα ΤΑ ΝΕΑ
Φέτος είναι χρονιά πρυτανικών εκλογών σε πολλά μεγάλα πανεπιστήμια. Δημοσιογραφικές πληροφορίες παρουσιάζουν τους ενδιαφερόμενους υποψήφιους για τη θέση του πρύτανη, οι οποίοι φαίνεται να είναι αρκετοί σε αριθμό σε όλα σχεδόν τα πανεπιστήμια. Αναρωτιέται κάποιος που να οφείλεται η τόσο μεγάλη διαθεσιμότητα για μια θέση δύσκολης διοίκησης ενός πολύπλοκου οργανισμού. Όλοι γνωρίζουμε ότι η θέση είναι μια «ηλεκτρική καρέκλα», όπου για μια τετραετία αντιμετωπίζονται καθημερινά προβλήματα, ευθύνες και κίνδυνοι. Σε σχετική συζήτηση με συναδέλφους, κάποιοι δηκτικά θεωρούν ότι η θέση είναι περιζήτητη γιατί είναι εφαλτήριο για μετέπειτα πολιτική καριέρα, ή και για προσωπικές φιλοδοξίες και άλλοι ότι το κίνητρο είναι διάθεση προσφοράς. Επειδή υπήρξα και εγώ στη θέση αυτή στο παρελθόν, μπορώ να πω ότι οι περισσότεροι, ανεξάρτητα από τα κίνητρα του καθενός, βρίσκονται σε έντονη αμφιθυμία: αφού το αποφάσισαν πρέπει προφανώς να εργαστούν για την επιτυχία, σε ένα καθεστώς όμως ενδόμυχου φόβου για την τελευταία! Αυτό που μπορώ να βεβαιώσω ότι μετριάζει κάπως αυτόν τον φόβο είναι μια καλή εσωτερική προετοιμασία για τα επερχόμενα.
Στη δική μου οπτική γωνία, η ικανότητα αντιμετώπισης της παραβατικότητας που είναι πλέον σχεδόν συστημική και ενδημική στα πανεπιστήμιά μας είναι πρωταρχικής σημασίας. Όπως σε όλα τα ευνομούμενα πανεπιστήμια πρέπει να υπάρχουν επαγγελματικά όργανα για την επιβολή της τάξης κατά αναλογία με όλους τους δημόσιους χώρους, ενώ ευθύνη του πρύτανη είναι η επιβολή των προβλεπόμενων κατά περίπτωση ακαδημαϊκών πειθαρχικών μέτρων. Εδώ βέβαια θα πρέπει να ειπωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σχετική πρόοδος με επιτυχείς στοχευμένες παρεμβάσεις π.χ. σε εμβληματικές καταλήψεις (ΕΜΠ,ΑΠΘ,ΟΠΑ).
Είναι γνωστό εκ των προτέρων ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο κινείται σε οριακή περιοχή επιβίωσης λόγω της χρόνιας υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης. Πρέπει να βρεθούν παράλληλοι τρόποι ενίσχυσης, όπως η σωστή διαχείριση της περιουσίας του, η ανταποδοτική παροχή της τεχνογνωσίας του, η εκμετάλλευση των ερευνητικών αποτελεσμάτων και ευρεσιτεχνιών κλπ. Χρειάζεται ακόμη προσωπική κριτική άποψη της ακαδημαϊκής και ερευνητικής δομής του ιδρύματος στη βάση και των αξιολογήσεων που έχουν γίνει. Οι πρόσφατες άκριτες πανεπιστημιοποιήσεις όλων σχεδόν των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων έχουν δημιουργήσει ανορθολογικές και ακαδημαϊκά μη βιώσιμες διοικητικές δομές σε πολλά πανεπιστήμια. Χρειάζεται θάρρος αλλά και σχέδιο έτσι ώστε να λυθούν οι «γόρδιοι δεσμοί» που δυστυχώς εξακολουθούν να υπάρχουν. Εφαρμόσιμα σχέδια για την ενίσχυση των πυρήνων αριστείας, αλλά και τη διευκόλυνση της έρευνας που εξακολουθεί να ταλαιπωρείται στα γρανάζια του δημοσίου λογιστικού, είναι επίσης απαραίτητα.
Οι νόμοι που έχουν ψηφισθεί για τα πανεπιστήμια μέχρι σήμερα προσπαθούν να καλύπτουν όλες σχεδόν τις πτυχές της λειτουργίας τους με κάθε λεπτομέρεια. Υπάρχει δυστυχώς η αντίληψη που θεωρεί ότι τα ανώτατα ιδρύματα είναι κάτι σαν παραρτήματα του Υπουργείου Παιδείας και θα πρέπει να κινούνται στις ίδιες για όλα οριζόντιες διατάξεις που καθορίζουν την ακαδημαϊκή και ερευνητική πανεπιστημιακή δραστηριότητα. Το κάθε ίδρυμα όμως έχει τη δική του φυσιογνωμία, ιστορική διαδρομή, ακαδημαϊκή και ερευνητική αξία. Η διατήρηση και προβολή αυτών των ιδιοχαρακτηριστικών, η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στο εσωτερικό και το εξωτερικό, η συνεχής αξιολόγηση, η προστασία της αξιοκρατίας και της αριστείας είναι στα βασικά καθήκοντα της ανώτατης αρχής κάθε ιδρύματος. Ανεξάρτητα από κυβερνήσεις και κόμματα και από τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες.
Οι σκέψεις που εκφράζονται παραπάνω, που σίγουρα έχουν χιλιοειπωθεί αλλά η υλοποίηση τους καθυστερεί δυσανάλογα, βασίζονται σε προσωπική εμπειρία και προφανώς δεν αποτελούν οδηγίες ή υποδείξεις. Ο καθένας εξάλλου έχει το δικό του τρόπο σκέψης και δουλειάς. Μιας δουλειάς δύσκολης και απαιτητικής αν θέλουμε να έχει καλά αποτελέσματα. Πιστεύω ότι αξίζει ένα μπράβο σε όποιον/α αφήνει την ησυχία του/της για να μπει σε αυτή την περιπέτεια.
Μ. Α. Μιμίκου
Ομ. Καθηγήτρια Ε.Μ.Π.