Στους σχεδόν δύο αιώνες λειτουργίας του ΕΜΠ, η περίοδος που διανύουμε τα τελευταία χρόνια, πιστεύω ότι είναι η χειρότερη. Οικονομική και κοινωνική κρίση, διοικητική ανεπάρκεια, κομματικές σκοπιμότητες, συντεχνιακές επιδιώξεις σε αγαστή – εξ’ αποτελέσματος – συνέργεια έχουν οδηγήσει το μεγαλύτερο Τεχνολογικό Ίδρυμα της χώρας, αλλά και – κάποτε – ένα από τα καλύτερα της Ευρώπης, σε μαρασμό. Αυτά που χειροτερεύουν περισσότερο την κατάσταση και τις προβλέψεις για την απαραίτητη μελλοντική ανάκαμψη, είναι η πτώση του ηθικού των μελών ΔΕΠ και η αίσθηση «ματαιότητας» της προσπάθειας, όπως προκύπτει σχεδόν από όλες τις συζητήσεις.
Οι επερχόμενες πρυτανικές εκλογές είναι κομβικές για το Ίδρυμα. Μετά τις αλλαγές στο νόμο 4009/11 ο ρόλος του Πρύτανη έχει ενισχυθεί σημαντικά, ενώ αυτός του ΣΙ αν και σημαντικός έχει αποδυναμωθεί και η αγαστή συνεργασία των δύο θεσμών είναι απολύτως απαραίτητη. Χρειάζονται ηγεσίες που να συνδυάζουν διοικητική επάρκεια και επίγνωση των δυσκολιών, ώστε να λύσουν τα καθημερινά προβλήματα, αλλά να έχουν και όραμα και σχέδιο για το πού πρέπει να πάει το Ίδρυμα στο μέλλον. Να μην έχουν κομματικές ή άλλες επιρροές ή δεσμεύσεις, να έχουν δε αποδείξει τις παραπάνω απαραίτητες ιδιότητες τους στην πράξη.
Το ΕΜΠ είναι ένα Ερευνητικό Πανεπιστήμιο. Εκτός από τη μακρόχρονη, αποδεδειγμένη και διεθνώς αποδεκτή εκπαιδευτική του λειτουργία και αποδοτικότητα στην παραγωγή γενεών Ελλήνων μηχανικών, τις τελευταίες δεκαετίες έχει αναπτύξει έναν ιδιαίτερα σημαντικό διεθνώς ανταγωνιστικό ρόλο στην Έρευνα και την Καινοτομία. Υπάρχουν κέντρα Αριστείας σε όλες σχεδόν τις Σχολές του. Χρειάζεται λοιπόν πρωτίστως να σχεδιαστεί, με προσοχή για ομαλή μετάβαση, ο οργανωτικός ιστός που θα διαχειρίζεται όλες αυτές τις ερευνητικές δραστηριότητες. Να συνδυάζει τη μεγαλύτερη δυνατή ευελιξία και αποτελεσματικότητα και μείωση της γραφειοκρατίας με επίκεντρο τον ερευνητή, που ο σημερινός χαρακτήρας του ΕΛΚΕ δεν επιτρέπει. Να δημιουργηθούν δια-σχολικές Ερευνητικές Μονάδες (Ινστιτούτα, Κέντρα) με ενιαία διοικητική δομή για τις σημαντικές ερευνητικές δραστηριότητες που σήμερα έχουν αναπτυχθεί και υπερβαίνουν τα στεγανά των Σχολών, για παράδειγμα η Ενέργεια, το Περιβάλλον, η Βιοτεχνολογία κ.ά., είναι ερευνητικά αντικείμενα που θεραπεύονται σε πολλές Σχολές. Να δοθεί η δυνατότητα στις καινοτομικές δράσεις να αναπτυχθούν και να αποδώσουν. Η ευέλικτη θεσμικά οργάνωση και διαχείριση της έρευνας, στο πλαίσιο των αρχών της ακαδημαϊκής κοινότητας, θα αποτελέσει το εφαλτήριο και τη στέρεη ανταποδοτική (προς το Ίδρυμα) βάση για την πολυαναμενόμενη οικονομική και επιστημονική ανάπτυξη (φοιτητική μέριμνα, υποτροφίες, αρχική χρηματοδότηση νέων ΔΕΠ, απασχόληση ερευνητών και μεταδιδακτόρων, ερευνητικά πάρκα κλπ).
Τα προγράμματα σπουδών χρειάζονται ανανέωση, ώστε να ληφθούν υπόψη τα νέα τεχνολογικά δεδομένα και αντικείμενα κατά τα πρότυπα των μεγάλων Τεχνολογικών Πανεπιστημίων της Ευρώπης και της Αμερικής. Νέα αντικείμενα πρέπει να προστεθούν τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, αφού χαρτογραφηθούν οι εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες και συνέργειες των Εργαστηρίων των Σχολών.
Πάνω από όλα όμως και για να γίνουν όλα αυτά χρειάζεται να βρούμε επιτέλους τον τρόπο να εφαρμοστεί και στο δικό μας Πανεπιστήμιο το αυτονόητο: Οι διοικούντες να διοικούν, τα θεσμικά όργανα να λειτουργούν νόμιμα, οι φοιτητές να φοιτούν κανονικά και οι Καθηγητές να διδάσκουν και να ερευνούν ανεμπόδιστα. Αυτή όμως είναι και η πιο δύσκολη αλλά απαραίτητη «άσκηση» για τον επόμενο Πρύτανη και τους Αναπληρωτές του.
Είναι βέβαιο ότι όλες τις παραπάνω διαπιστώσεις, προσδοκίες και – εν τέλει – αλήθειες υπάρχουν στο μυαλό των περισσότερων μελών ΔΕΠ, αυτών που συνήθως αποκαλούνται «σιωπηλή πλειοψηφία». Μήπως ήρθε η ώρα τους ;;;
Μ. Μιμίκου
Καθηγήτρια ΕΜΠ